We kennen in Nederland een lange beleidstraditie van voortijdig en publiek ingrijpen in de ontwikkeling van kwetsbare buurten en wijken. Daar kwam ongeveer tien jaar geleden een einde aan. Maar sinds een aantal jaar is ‘de wijkaanpak’ terug op de agenda! We zijn opnieuw in de ban van de buurt, maar er is wel het een en ander veranderd sinds de beginjaren. Zo weten we bijvoorbeeld dat we niet alleen moeten investeren in stenen, maar ook in mensen en de sociale infrastructuur. En dat een bottom-up benadering te prefereren is boven een top-down benadering. Die kennis wordt beschouwd als gemeengoed, we kunnen ons al niet meer anders voorstellen!
Maar iedere buurt is natuurlijk anders en vraagt om een andere benadering. 5V heeft veel ervaring als het gaat om buurtontwikkeling. Bovendien doen we nog iedere dag nieuwe inzichten op. We delen onze visie graag met u.
5V spreekt liever over buurtontwikkeling dan over buurtaanpak. De laatstgenoemde kan een negatieve lading hebben. Het wordt geassocieerd met ‘we gaan dat klusje even klaren’ en is neerbuigend: professionals die een bepaalde strategie eenzijdig en top-down loslaten op de buurt. Terwijl, buurten ontwikkelen zich vanuit zichzelf. Er is altijd sprake van gemeenschapsontwikkeling als je mensen bij elkaar zet; ze verhouden zich tot elkaar en ontwikkelen zich samen, ongeacht professionele interventie. Soms heeft professionele interventie zelfs een ontwrichtende werking. Van belang is dat de professional wordt ‘uitgenodigd’ door de buurt, erin wordt opgenomen en de buurt tot in de haarvaten leert kennen. Pas dan kan hij zich effectief richten op het ondersteunen, faciliteren, stimuleren en laten floreren van buurtinitiatieven. Bovendien, de traditionele ‘wijkaanpak’ heeft ervoor gezorgd dat wijken een negatief stempel opgeplakt kregen. Dat slechte imago ontwikkelt zich al gauw tot de enige waarheid over de buurt. Tot slot, buurtaanpak heeft iets statisch in zich en suggereert een begin- en eindpunt. 5V ziet buurtontwikkeling als iets wat veranderlijk is, talrijk en contextafhankelijk.
Er is al veel verschenen en veel onderzoek gedaan naar wat nou werkt in de praktijk als het gaat om effectieve buurtontwikkeling. Wat 5V onderscheidend maakt, is dat we een extra verdiepingsslag maken vanuit de eigen praktijkervaring. Door jarenlang elke dag weer actief te zijn in de wijken en buurten, zien we wat er nodig is. Het type buurt, de doelgroep, de relatie met de bewoners en die met andere professionals, bepaalt de inzet die we plegen. We bewegen zodoende mee vanuit de vraag, buurtontwikkeling is daarmee per definitie een organisch proces. Meebewegen betekent niet dat het ‘u vraagt wij draaien’ wordt. De vorm waarop we dingen doen varieert en is weliswaar afhankelijk van de behoefte die er leeft, maar er zit wel degelijk consistentie in de manier waarop we dingen doen.
Wat is dan die manier van 5V? Kenmerkend is in de eerste plaats de persoonlijke benadering. Voor ons houdt dat in dat je je als professional ontvankelijk opstelt en je als het ware ondergeschikt maakt. De professional van 5V wil bewoners en de buurt versterken door zich te richten op daar waar de energie al zit. 5V gelooft niet zozeer in iemand ‘in zijn kracht zetten’, maar in zorgen dat iemand zichzélf in zijn kracht kan zetten. Niet overnemen, maar motiveren, stimuleren/empoweren. Alleen dan is de inzet die we plegen namelijk ook duurzaam. In essentie gaat dat volgens ons over spiegelen. Dat spiegelen slaagt als de professional zelf met een open, energieke houding de buurt in gaat:
‘ Wat je aan energie geeft aan de bewoners, krijg je terug’ –
Nicole, werkt met hart, hoofd en handen in de wijk
Een persoonlijke benadering betekent aanwezig zijn in de buurt, nabij en present zijn: ‘Je moet je gezicht vaak en op regelmatige basis laten zien’. Zo maakt Nicole iedere week haar vaste rondje door de buurt. Zo hoort ze wat er leeft en wat de buurt wil, ze pakt signalen op en verwijst zonodig door. Wanneer ze aanwezig is en bewoners spreekt, is ze zich ervan bewust dat de manier waarop ze communiceert van essentieel belang is: ‘Je moet doen wat je zegt en dit ook meteen oppakken!’ Een voorbeeld illustreert dit:
‘Doordat ik wekelijks in de buurt rondloop en daar ben waar buurtbewoners zijn, raakte ik al snel in gesprek met een bewoonster die zich zorgen maakte over de stijgende energielasten. Ze wilde energietoeslag aanvragen maar wist niet hoe dit te doen. Ik ben direct met haar gaan zitten. Ze bleek nog geen DigiD te hebben. Dat hebben we eerst samen aangevraagd. Het verkrijgen van een DigiD nam een aantal werkdagen in beslag. Een week later kwam ik terug. Met haar DigiD in de hand, konden we de toeslag aanvragen. Het kostte me nog geen tien minuten werk, maar hier was zij op dat moment echt mee geholpen. Vervolgens hebben we voor 24 andere bewoners de toeslag aangevraagd. Het gaf ons inzicht in het analfabetisme en digibetisme in de buurt. Maar belangrijker nog, het gaf de bewoners vertrouwen.’ – Nicole
Het belang van vertrouwen loopt als een rode draad door onze manier van werken heen. Wat we daarin gemerkt hebben, is dat niets zo veel afbreuk doet aan het opgebouwde vertrouwen als schijnparticipatie. We betrekken daarom bewoners daar waar het meerwaarde biedt en waar er ook écht te participeren valt. Een voorbeeld is de vergroening die we in een buurt willen realiseren. Over de vraag of er vergroening moet komen, hebben de bewoners geen inspraak. Maar het type vergroening en wat bewoners daarin zelf willen doen, daarin kunnen bewoners participeren. Wederom gaat dat over duidelijke taal: zorg dat de kaders helder zijn (we gaan vergroenen!) en wees daar transparant en open over.
“ Daar waar bewoners niets over mogen vinden, kun je beter niet vragen ‘Vindt u het goed dat?’, maar ‘We gaan dit doen. Wat wilt u daarin bijdragen?’ ” – Nicole
Een goede buurtontwikkeling begint volgens 5V bij de vraag ‘Wat is er eigenlijk écht nodig?’ Vaak is dat iets wat er al is en versterkt moet worden. Nieuwe dingen optuigen is vaak niet alleen onnodig, maar sluit ook niet aan bij de behoefte die er leeft vanuit de buurt en de bewoners. Want het antwoord op de vraag wat nodig is, begint achter de voordeur. Ga met bewoners in gesprek en haal de vraag/behoefte op. Vanuit die gesprekken kun je ook bewonersbetrokkenheid organiseren. In een van de buurten waar 5V actief is, gebeurt dit bijvoorbeeld door wensen en behoeften van bewoners door buurtbewoners zélf te laten ophalen! We vragen aan bewoners of ze samen met hun buren een vragenlijst willen invullen. Dit levert niet alleen de benodigde informatie en betrokkenheid op, maar zorgt er ook voor dat bewoners contact maken met mede buurtbewoners. Door het organiseren van betrokkenheid in plaats van alleen traditioneel draagvlak ‘ophalen’, komt de regie van het wonen bij de bewoners. Zo start de buurtontwikkeling écht bij de bewoners zelf. Dat impliceert ook dat je niet groot, maar juist klein begint; daar bij hetgeen wat de bewoners bezighoudt, welke thema’s zij zelf belangrijk vinden! Beweeg van de bewoner, naar de buurt, naar de wijk en uiteindelijk naar de stad. Daarin zit een ander belangrijk kenmerk van onze manier van werken: klein beginnen, groots eindigen!
Een persoonlijke benadering, nabijheid en presentie, aansluiten bij wat er is, en klein beginnen groots eindigen. Waarschijnlijk klinkt het allemaal als een open deur. Maar die open deur moet je wél binnenwandelen. Dat is in feite ook ons belangrijkste advies én onze grootste kracht, want hoe eenvoudig het ook klinkt, vaak wordt er aan die ogenschijnlijk voor de hand liggende basis voorbijgegaan. Die basis hebben we ons bij 5V eigen gemaakt, het is voor ons als het ware onze tweede natuur geworden.
Bij 5V hebben we een dynamisch team, met vakkennis en expertise. Daarom kan 5V rondom buurtontwikkeling ontzorgen in de volle breedte: van ontwikkeling tot projectleiding tot communicatie en al wat ons drijft.
Ben je als corporatie bezig met herstructurering, verduurzaming, sloop / nieuwbouw, renovatie of sociale buurtontwikkeling? Wij kijken uit naar een kopje koffie! We wisselen graag ideeën met elkaar uit en kijken hoe we vanuit 5V bij kunnen dragen aan uw vraagstuk!
Bronnen: